Wethouders aan het woord. Dit artikel is tot stand gekomen voor de lockdown in december 2021 inging.
Hoe gaat het met de retail in Den Haag, Ede, Emmen, Hilversum en Tilburg? En wat hebben de respectievelijke lokale overheden gedaan om deze te faciliteren en ondersteunen? Het zijn vragen die elk jaar terugkeren en ter tafel komen in onze gesprekken met de verantwoordelijke wethouders. 2021 was het tweede jaar waarin Nederland zich een weg moest zien te vinden in de coronapandemie. Als er één ding duidelijk was in dit wederom roerige jaar, is het wel dat gemeenten nog nooit zó doordrongen waren van hun rol ten aanzien van winkelgebieden als nu. Zo meent althans Marcel Evers, manager beleid en onderzoek bij INretail. “Dat een florerend en sterk winkelgebied vooral samen wordt gerealiseerd zit nog meer tussen de oren dan vorig jaar”, zegt hij. “Corona heeft veel gemeenten wakker geschud. Er is nog meer urgentie om in actie te komen.”
Marcel Evers, manager beleid en onderzoek bij INretail
Foto: Patrick Siemons
Transformatie
Actie zien we terug in verschillende maatregelen om winkeliers te steunen. Of dat nu om directe financiële hulp en de facilitering van hulpmiddelen, of om bredere initiatieven ter versterking van het winkelgebied gaat. “De vijf gemeenten hebben gemeen dat ze allemaal beschikken over plannen voor een vitale en duurzame binnenstad. Hierin zijn ze volop actief.”
In 2020 kregen vooral grote steden de nodige klappen te verwerken en dat was het jaar erop nog steeds zo. Voor een deel, want er is sprake van stabilisatie volgens Evers.
“De omzetten trokken sinds week 17 weer aan en er werden weer redelijk ‘normale’ omzetniveaus behaald. Maar het blijft lastig, want sinds begin november zagen we de omzetten alweer fors (tientallen procenten) onderuitgaan. In de fashion, schoenen en zeker de sportbranche (weer de dreiging van een verloren wintersportseizoen) reageerde de consument direct weer met minder winkelbezoek. Steun aan de retailsector blijft essentieel. Veel ondernemers kampen met schulden, moeten uitgestelde belastingen nog terugbetalen en kregen juist in de drukste maanden van het jaar alweer nieuwe klappen te verwerken. Maar er is meer nodig; het werken aan de transformatie van binnensteden bijvoorbeeld. Dat het Rijk hiervoor 100 miljoen heeft uitgetrokken geeft aan dat het ook de overheid menens is. Goed nieuws.”
Brede functie
Hoewel het ook nu de vraag is hoe de situatie rondom corona zich ontwikkelt en wat dit voor invloed heeft op retailers, liggen er volgens Evers wel degelijk kansen. Met name retailers die lokaal een goede samenwerking met anderen aangaan en dit combineren met sterke online kanalen maken volgens hem het verschil in het nieuwe jaar. “Daarnaast krijgt de al eerder genoemde transformatie in de binnensteden een vaart. Ze krijgen een bredere functie die ze sterker maakt. Denk aan een mix van winkels, kleinere ambachtelijke bedrijven, horeca en wonen. Die ontwikkeling maakt in 2022 een versnelling door.”
Saskia Bruines is wethouder in Den Haag
Foto: Valerie Kuypers
“De ene retailer vergaat het natuurlijk beter dan de andere. Met de Haagse wijkwinkelcentra ging het afgelopen jaar opnieuw goed, maar corona zorgt nog steeds voor de nodige gevolgen. Zo zijn er gaten gevallen in de binnenstad. Gelukkig kwam er ook retail bij met de komst van een Uniqlo, de ANWB en een Rituals-flagshipstore. Vanuit de gemeente zijn er verschillende initiatieven om de retail te ondersteunen. Onze #kooplokaal-campagne was er ook weer in 2021, en we hebben subsidie verstrekt voor de aankleding van de winkelstraten. Maar dat was uiteraard lang niet het enige.”
Wat ging er goed?
“Er is hard gewerkt binnen ons actieprogramma Den Haag Winkelstad. Het bestrijden van leegstand is een van de speerpunten. Een voormalig leegstaand pand dat nu wordt gevuld met producten van louter Haagse ondernemers is nog maar één voorbeeld. Er liggen verschillende aanvragen voor wonen boven winkels en andere (tijdelijke) invulling gericht op kunst, cultuur en ambachtelijke makers. Ook dat voorkomt tandeloze winkelstraten. Er zijn middelen gekomen voor de aanpak van gevels en verlichting en bijvoorbeeld digitaliseringsvouchers waarmee de retail aanspraak kan maken op steun bij zaken als het opzetten van een webshop. Daarnaast is ons Ondernemersportaal -een vraagbaak voor ondernemers- er nu ook met een fysiek loket. Verder staan bedrijfscontactfunctionarissen retailers met vragen bij in de wijken, en ook het Haags Retailpunt ondersteunt de retail met kooplokaal campagnes.”
Wat kan er beter?
“De facilitering van nieuwe winkelconcepten. Het moet makkelijker worden om mixformules met een zekere beleving -denk aan een mengeling van functies in één ruimte- te realiseren. Dat kan bijvoorbeeld door vergunningen sneller te verstrekken.”
Doelen 2022
“In het nieuwe jaar pakken we de terugdringing van leegstand verder op en gaan we op zoek naar transformatie-oplossingen. Daarnaast kijken we welke leisure-achtige activiteiten in onze binnenstad passen om deze voor alle doelgroepen aantrekkelijk te houden. Verder hoop ik dat we nog meer service kunnen leveren aan retailers. Daar kan ons Ondernemersportaal zeker aan bijdragen. In het nieuwe jaar moet iedere ondernemer weten dat het bestaat.”
Hoe heeft de gemeente het gedaan?
“Ik ben hartstikke trots op wat er allemaal in werking is gezet. Vooral in communicatie en contacten heeft de gemeente slagen gemaakt.”
Cijfer: “8,5.”
Jan Pieter van der Schans is wethouder in Ede
“Ook het afgelopen jaar was de impact van corona in onze gemeente voelbaar. Veel winkeliers hebben hun reserves moeten aanspreken en zagen een deel
van hun pensioen verdampen omdat collecties niet zijn verkocht. Gelukkig is er ondanks onzekerheid over de verdere ontwikkeling van de pandemie sprake van veel ondernemerschap. Onder meer met de komst van nieuwe winkeliers.”
Wat ging er goed?
“In 2021 waren er wederom verschillende steunmaatregelen aan de retail. De halvering van de reclamebelasting en financiële vergoedingen voor de versiering van het winkelgebied rond de feestdagen zijn voorbeelden, al lost dat de problemen natuurlijk niet op. De gemeente maakte zich met beleid sterk voor een aantrekkelijker stadscentrum waar bezoekers langer verblijven. De herinrichting van de Telefoonweg met vergroening door bomen en
plantsoenen is een voorbeeld. Daarmee is nu begonnen. Daarnaast is eindelijk het oude V&D-pand gevuld. Op een oppervlakte van circa 3500 vierkante meter trekt een nieuw restaurant duizenden gasten per week. Dat is gunstig, omdat hierdoor meer mensen ook op andere momenten Ede bezoeken. Dankzij transformatie staat ook een aantal andere grote panden niet
meer leeg.”
Wat kan er beter?
“De leegstand baart ons nog steeds zorgen. In sommige gevallen is het de vraag hoe duurzaam de invulling is en dat is dan ook een van de redenen waarom we hier scherp op moeten zijn. Daarnaast kan Ede best wat meer events en actie gebruiken. Of het nu een speciale markt is of een trapeze-artiest; we hebben reuring nodig die extra publiek trekt. Hier ligt zowel een rol voor de retail als voor de gemeente.”
Doelen 2022
“Ede pakt het opzetten van een BIZ verder op. Daarnaast gaat een nieuwe stadswinkel dienen als informatiepunt voor bezoekers. Ook willen we de samenwerking met retailers en andere ondernemers versterken.”
Hoe heeft de gemeente het gedaan?
“We zijn toegankelijk en benaderbaar, denken mee en pakken de kansen die we zien. Ons goede contact met de meeste retailers en een groot deel van de eigenaren wordt gewaardeerd. Al verdienen vooral de winkeliers natuurlijk een pluim.”
Cijfer? “7,5.”
Guido Rink is wethouder in Emmen
Foto: Gemeente Emmen
De gevolgen van corona en toename van online winkelen zijn nog steeds
voelbaar. Er is meer sprake van runshoppen dan funshoppen; bezoekers winkelen minder lang en bezoeken de stad eerder om snel iets op te pikken. Hoewel er wel weer toeristen op Emmen afkwamen, maakte dat de verloren omzetten van 2020 niet goed. Sommige collecties hebben de winkel nooit gehaald. Als gemeente steunden we de retail in praktische zin door kwijtschelding van de reclamebelasting en door precariobelasting achterwege te laten, maar ook met een nieuwe detailhandelstructuurvisie. Deze moet bestaande retail onder meer beschermen tegen de komst van megastores, en zorgen voor een robuuster en aantrekkelijker stadscentrum.”
Wat ging er goed?
“In het centrum van Emmen neemt het aantal transformaties toe. Het Binnenstadsfonds, dat onder meer is gericht op transformatie van leegstaande panden naar locaties met een woonfunctie, is verlengd. Nieuw is het regiostedenfonds. Dankzij een samenwerking met de provincie heeft Emmen daardoor 4,5 miljoen euro beschikbaar voor zaken als fietsbereikbaarheid van de stad, de aanpak van de stadsparkentree en de verdere omgeving. Verder bevindt de herinrichting van het oude centrum, Hoofdstraat-noord, zich in de afrondende fase en is de uitstraling nu al verbeterd.”
Wat kan er beter?
“De communicatie over de hinder die er is geweest van de verschillende werkzaamheden in de stad had beter gekund. Gelukkig zijn de lijntjes over het algemeen genomen kort en springen we er gauw op in als zich problemen voordoen.”
Doelen 2022
“Er komt een actieplan om bezoekers beter de weg te wijzen in het digitale winkelgebied van Emmen-Centrum. Verder hopen we in het nieuwe jaar te zorgen voor meer bedrijvigheid in het winkelgebied in de vorm van events. Daarnaast streven we naar een betere verbinding met het stadspark, zodat winkelend publiek een bezoekje kan combineren met een wandeling daar. Het draagt allemaal bij aan een betere beleving van Emmen. Dat laatste is wat mij betreft ook een goede reden om de grotere terrassen in onze stad te blijven toestaan.”
Hoe heeft de gemeente het gedaan?
“We hebben naar vermogen gehandeld, de samenwerking gezocht en zijn dichter bij elkaar gekomen. Ik vind dat we goed met de retailers meedenken.”
Cijfer? “7,5.
Gerard Kuipers is wethouder in Hilversum
Foto: Fotostudio Kastermans
“De kennismaking met corona leverde in 2020 veel verwarring op. Hoewel er het jaar erop nog steeds onzekerheid heerste, wisten retailers snel te schakelen. Ze hebben hun bedrijfsvoering zo veel mogelijk aangepast aan de situatie. Als gemeente proberen we hen natuurlijk bij te staan. Vanaf het begin van 2021 konden zij daarom aanspraak maken op een subsidieregeling om hun winkel coronaproof te krijgen. De KoopLokaal-campagne is voortgezet, precariobelasting niet geïnd. Ook is er binnen onze coronaherstelagenda anderhalf miljoen beschikbaar gekomen. Ruim negen ton daarvan dient voor levendigheid van de stad via culturele initiatieven en voor het stimuleren van de lokale economie. De Taskforce Anderhalve meter, waarin ook gemeente en retail zijn vertegenwoordigd, had wekelijks overleg. De terugkerende vraag was: wat kan er nog?”
Wat ging er goed?
“We zijn doorgegaan. Zo is er van alles georganiseerd om de levendigheid weer terug te krijgen in het centrum. De markt heeft gewoon doorgedraaid, en Summer in the City kwam terug. Hieronder viel een reeks kleinschalige evenementen die we coronaproof hebben kunnen laten plaatsvinden. De gemeente heeft het TikTokfestival in winkelcentrum Hivertshof mede-gesubsidieerd en daarmee een jongere doelgroep naar het centrum getrokken. Het zijn impulsen die een gemeente aan een gebied kan helpen geven. Daarnaast is er natuurlijk bestaand beleid. Het plan voor de herontwikkeling van het stationsgebied is goedgekeurd en gaat over tot realisatie. Uiteindelijk moet dat levendigheid vergroten en kansen bieden aan ondernemers. Daarnaast pakken we de plannen voor een te realiseren mediacultuurplein verder op.”
Wat kan er beter?
“Voor een goed functionerend centrum is het van belang om leegstand te minimaliseren -door verdiepingen boven winkels te transformeren naar woningen bijvoorbeeld- en nog meer levendigheid toe te voegen. Dat vraagt wel om een versnelling.”
Doelen 2022
“We moeten een klap geven op de besluitvorming over het nieuw te realiseren mediacultuurplein. Verder dient er een centrumvisie te worden vastgesteld waarin ook rekening wordt gehouden met ontwikkelingen die zijn versterkt door de komst van corona, zoals de opmars van online winkelen.” Hoe heeft de gemeente het gedaan? “We hebben de retail echt gevonden in overleg, zoals in onze Taskforce Anderhalve meter.”
Cijfer? “Een 8”
Bas van der Pol is wethouder in Tilburg
Foto: Angeline Swinkels
in Tilburg “Een deel van de retailers maakte in 2021 nog steeds een moeilijke tijd door, al gaan er ook veel dingen goed. De combinatie winkelen, bioscoop- en horecabezoek was nog steeds lastig, maar tegelijkertijd heerst er ook een enorm optimisme en strijdvaardigheid. Vanaf afgelopen voorjaar komen startende ondernemers die geen gebruik kunnen maken van landelijke regelingen in aanmerking voor een gemeentelijke lening van maximaal 15.000 euro.wAndere manieren om ondernemers tot steun te zijn, zijn bijvoorbeeld het uitstel van de huren, de BIZ-heffing en leges en de precariovrijstelling geweest. Ook waren er subsidies voor gevelverbetering in de strijd tegen verloedering. Tegelijkertijd zijn we gestart met het actief stimuleren van de verschuiving van ondernemers van kansarme naar kansrijke plekken.”
Wat ging er goed?
“De ambities voor de langere termijn zijn scherp gesteld. Zo kiezen we ervoor om de groei van Tilburg met zo’n 25.000 woningen te concentreren op de bestaande stad en dorpen en maken we zodoende het centrum compacter. Er is de laatste jaren fors geïnvesteerd in de openbare ruimte, met vergroening op verschillende plaatsen en dat zetten we door. Daarnaast is er steeds meer sprake van een partnerschap tussen gemeente en ondernemers, het mede opzetten van bedrijven investeringszones en structureel overleg met exploitanten en pandeigenaren.”
Wat kan er beter?
“De genoemde groei van de stad schuurt ook een beetje. Een bouwplaats tegenover je winkel is natuurlijk niet prettig. Daarom zoeken we in de toekomst nog meer naar manieren om de overlast voor winkeliers zo veel mogelijk te beperken. Feit is dat een slimme aanpak van alles onder de grond, zoals het realiseren van nieuwe bekabeling en het bouwen op complexe binnenstedelijke locaties, een continue uitdaging blijft.”
Doelen 2022
“In het nieuwe jaar geven we onder meer verder vorm aan de Agenda Binnenstad Tilburg. Hierbij wordt alle betrokkenen gevraagd naar hun ideeën over het centrumgebied. Ook naderen in het nieuwe jaar verschillende bouwprojecten hun einde. Tilburg blijft investeren in het verblijfsklimaat, vergroening, verdichting en vitale winkelgebieden.”
Hoe heeft de gemeente het gedaan?
“Goed. Een gemeente moet een betrouwbare gesprekspartner zijn voor iedereen. Ook voor retailers en zeker als er dan ook nog eens sprake is van een bestuurswissel. Daarnaast is koers houden belangrijk. Dat is allebei gelukt.”
Cijfer? “Een 8. Al heb ik daarin ook de inspanningen van de retail meegeteld.”
